Konut Sahipliği Zorlaşıyor…

Yıl sonu yaklaşırken ekonomi yönetiminin ana gündem maddelerinden birisi de 2024 yılı için Asgari ücretin tespiti olacak. Milli gelirin üç hesaplama yönteminden olan “gelir yöntemine” göre, emeğin milli gelirden aldığı pay son yıllarda düşüş içinde. Emeğin milli gelirden aldığı pay 2002 yılında yüzde 28 civarındayken bu oran 2016 yılında tarihi zirvesi olan yüzde 36’ya ulaştı. Bu yıldan sonra düşüş gösteren emeğin milli gelirden aldığı pay, 2021 yılında yüzde 30’a; 2022 yılında ise yüzde 26,5’a gerilemiş durumda.

Milli gelirin sermaye lehine değişen bu yapısı konut sahipliğinde de kendini göstermekte. Bu yazıda, 2010 yılı ve 2023 yılları kıyaslanarak, bu yıllarda 100 m² bir evi satın almak için kaç yıllık asgari ücrete ihtiyaç olduğuna bakacağız.

Serbest piyasa koşullarında asgari ücret diye bir ücret düzeyi olmaz. Emek arzı ile emek piyasasının kesiştiği noktada emek piyasası dengeye gelir. Bu dengeye karşılık gelen fiyat düzeyi de denge ücreti belirler. Ancak serbest piyasa koşullarında, bu denge fiyatı düşük olduğu için hükümetler çalışanları (emek arz edenleri) korumak için fiyat tabanı uygular. Denge fiyatın üzerinde belirlenen bu düzeye de asgari ücret denir.

Ekonomi okur yazarlığı için yaptığımız bu kısa girizgahtan sonra asıl konumuza dönelim. TCMB’nin EVDS veri tabanından konut birim fiyatlarına ulaşılabilir. Bu veri 2010 yılından beri yayınlandığı için 2010 sonrası döneme bakacağız. Bu veri doğrultusunda birim fiyat üzerinden istenilen büyüklükteki bir evin maliyetini hesaplamak mümkün. Bizde bu hesaplamada 100 m² bir evin maliyet fiyatı üzerinden gideceğiz.

Kaynak: TCMB, CSGB

2010 yılında Türkiye’de ortalama konut birim fiyatı 951,6 TL/m2’dir. Düz bir hesapla 100 m² bir evin fiyatı (maliyeti) 95.160 TL olarak hesaplanır. 2010 yılında net asgari ücret, ilk 6 ay için 576,57 TL’dir. Bu verilere göre, 95.160 TL’lik bir evin alınabilmesi için yaklaşık 165 aylık yani 13,8 yıllık net asgari ücret gerekmektedir. Aynı hesap, en güncel veri olan 2023 yılının Eylül ayı için yapıldığında ve konut birim fiyatı 29.110,40 TL/m2; net asgari ücret 11.402,32 TL üzerinden dikkate alındığında ise, 100 m² ve maliyeti 2.911.040 TL olan bir evin alınabilmesi için 255 ay yani 21,3 yıllık net asgari ücret gerekmektedir.

TCMB’nin aylık verilerinde Türkiye geneli ve 3 il olduğundan, sadece bu üç ile ilgili değerlendirmede bulunabiliyoruz. Buna göre, 100 m² bir ev satın alabilmek için 2010 yılında İstanbul’da 20,4 yıllık net asgari ücret gerekirken bu rakam 2023 Eylül döneminde 32’ye çıkmıştır. İstanbul’daki artışa paralel bir artış da İzmir’de yaşanmıştır.   İzmir’de 100 m² bir ev satın alabilmek için 2010 yılında 14,6; 2023 Eylül döneminde ise 24,2 yıllık net asgari ücret gerekmektedir. İstanbul ve İzmir’e kıyasla Ankara’daki değişim daha makul düzeyde kalmıştır. Ankara’da 100 m² bir ev satın alabilmek için 2010 yılında 13 yıllık net asgari ücret gerekirken, bu rakam 2023 Eylül döneminde 16,2 olmuştur.

Dr. Yasin Laçinbala